Ingrijpende renovatie bruggen en sluizen Flevoland
Tekst: Richard Mooyman | OTAR
Mei 2021
In de provincie Flevoland krijgen 24 bruggen en sluizen een ingrijpende opknapbeurt. De combinatie Croonwolter&dros en Hollandia Services voert de complexe renovatie uit in nauwe samenwerking met de provincie. Alle objecten moeten in het voorjaar van 2023 zijn opgeknapt en gemoderniseerd, zodat Flevoland weer jarenlang goed en veilig bereikbaar blijft voor water- en wegverkeer.
OTAR sprak met René Esser en Johan Blankestijn.
Het Project Groot Onderhoud Bruggen en Sluizen (GOBS) is bepaald geen standaard renovatieproject, zeggen René Esser van de combinatie Croonwolter&dros en Hollandia Services en Johan Blankestijn van de provincie Flevoland. Beiden zijn technisch manager en sturen het project in nauwe samenwerking integraal aan. Veel bruggen en sluizen waren dringend toe aan onderhoud en renovatie. Er waren nogal wat storingen en stremmingen als gevolg van problemen met elektrische installaties en mechanische onderdelen. De provincie Flevoland ging in 2018 de markt op met de opdracht voor groot onderhoud en renovatie op 16 verschillende locaties in de Flevopolder en Noordoostpolder. In totaal gaat het om 13 beweegbare bruggen en 11 sluizen. Veelal unieke bouwwerken op leeftijd: tussen de vijftig en tachtig jaar oud.
Uniform bediensysteem
Een belangrijk onderdeel is het moderniseren en standaardiseren van de bediening- en besturingssystemen van alle bruggen en sluizen, inclusief de huidige bediencentrale en twee nieuwe uitwijkcentrales. Vanuit het provinciehuis in Lelystad worden alle bruggen en sluizen al langer op afstand bediend, maar met verschillende systemen. Blankestijn: “Het ontbrak aan uniformiteit. Elk object had zijn eigen specialiteiten en manier van werken. Daar zit een bepaald risico in, ook voor de veiligheid van het bedienproces. Vandaar dat er een uniform bediensysteem komt.” Storingen kunnen dan ook sneller worden opgelost. “Elke locatie wordt gerenoveerd”, aldus Blankestijn. “Ondanks de grote verschillen tussen de bruggen en sluizen zit er ook een bepaalde mate van repeteerbaarheid in die renovaties. Daarnaast is maatwerk nodig.” De combinatie Croonwolter&dros en Hollandia Services verzorgt de aanpassingen aan elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, de modernisering van de remming- en geleidewerken, en bouwkundig en civiel herstel. Ook voert de combinatie de regie over het omgevingsmanagement en zorgt het voor het dagelijks onderhoud.
Aanbesteding
In 2017 startte de provincie Flevoland met het aanbestedingstraject. Zeven partijen schreven in, Croonwolter&dros en Hollandia Services kregen in 2018 het werk gegund. Op een contractwaarde van 45 miljoen euro behaalde de combinatie een hoge EMVI-score, vooral dankzij het risicobeheersplan en hinderplan, plus de samenstelling van het team. Esser: “De provincie heeft het risicobeheersplan en hinderplan beoordeeld en daarnaast drie sleutelfunctionarissen geïnterviewd: een projectmanager, een technisch manager en een onderhoudsmanager. Die zijn beoordeeld op kennis en kunde en de vraag of ze dit project goed kunnen trekken en draaien. Op die drie onderdelen hebben we goed gescoord en dus gewonnen.”
Minimale hinder
Een belangrijke maatregel om de hinder te beperken, is de keuze om alleen in het winterseizoen buiten aan de bruggen en sluizen te werken. Esser: “In de winter is er tien keer minder scheepvaartverkeer dan in de zomer. Zo hinder je automatisch minder mensen. We beginnen telkens in het najaar met ombouwen en bouwen dan in het voorjaar een laatste object om. Zo houden we de recreatievaart op gang.” “De omgeving blijft altijd bereikbaar voor bedrijven en omwonenden, linksom of rechtsom. Daar zorgen we voor. Per polder bouwen we niet tegelijkertijd meerdere objecten om. Ruim van te voren worden verkeersplannen opgesteld die worden afgestemd met gemeenten en hulpdiensten.” Voor lokaal verkeer en hulpdiensten worden zonodig tijdelijke oeververbindingen aangelegd.
Urkersluis
De combinatie startte in het eerste kwartaal van 2020 met de renovatie van de Urkersluis, want die kende de meeste storingen: zo’n honderd per jaar. “Door te beginnen met de Urkersluis werd het grootste beschikbaarheidsrisico als eerste afgedekt”, zegt Esser. “De tweede reden is dat de provincie naast de grote bediencentrale in het provinciehuis twee uitwijkcentrales wilde: op Urk en de Noordersluis. We hadden een testcentrum nodig, dat is nu de backup centrale in Urk. Daar testen we nieuwe objecten voordat de bediening overgaat naar het provinciehuis.”
Ontwerpen
Voordat de werkzaamheden aan de Urkersluis begonnen, stak de combinatie eerst anderhalf jaar tijd in ontwerp en engineering van civieltechnische, werktuigbouwkundige en installatietechnische eisen en het bouwen van de software voor de uniforme bediening. Deze aanpak is een belangrijk element van de robuustheid van de planning, aldus Esser. “Eerst hebben we de tijd genomen om een goed ontwerp te maken. We hebben een doorkijk gemaakt van alle objecten: wat zijn generieke aspecten die overal terugkomen? Dat hebben we vertaald naar een generiek ontwerp, dat is de kern. Per object kijken we dan welke aanpassingen nodig zijn ten opzichte van dat generieke ontwerp.”
Legoblokjes
Blankestijn: “Als provincie hebben we niet zozeer eisen opgesteld voor uniformiteit, maar we hebben dat geprobeerd af te dwingen door de omvang van het contract. Croonwolter&dros en Hollandia hebben dat mooi opgepakt met een basisontwerp, modulair opgebouwd. Een hydraulische aandrijving bijvoorbeeld komt vaker voor, dat kun je in verschillende objecten gebruiken. Op die manier bouw je het op als soort legoblokjes.” Na de Urkersluis zijn inmiddels ook de Arie de Witbrug, Zwolsebrug en Tollebekerbrug aangepakt. Esser: “We bouwen alle vier de objecten om die vanuit het oude bediengebouw op Urkersluis bediend konden worden. Met een schip passeer je namelijk eerst de Urkersluis, dan de Arie de Witbrug, Zwolsebrug en Tollebekerbrug.” De Friese Sluis is ook klaar. Deze sluis had net als de Urkersluis prioriteit, gezien de staat van het brugval en de sluisdeuren.”
Complimenten
Het beperken van de hinder gaat ook in praktijk goed, zegt Esser. “We werken goed samen met de provincie. Aan beide kanten hebben we omgevingsmanagers. Die vullen elkaar aan. Bij de Elburgerbrug bijvoorbeeld hadden mensen en bedrijven bij eerdere renovaties veel last van de ombouw. Wij zijn met de omgeving in gesprek gegaan en hebben maatregelen bedacht waardoor de brug continu bereikbaar blijft voor het wegverkeer; met een dagelijkse doorvaart op een vast tijdstip. We krijgen uit de omgeving nu complimenten dat alles goed geregeld is. De hoeveelheid stremmingen voor het wegverkeer hebben we weten te minimaliseren tot één weekend. Tijdens de ombouw hebben we met de hand dagelijks een doorvaart geboden.”
Tegenvallers
Bij zo’n groot project zijn tegenvallers onvermijdelijk. Zo bleek onder meer de betonconstructie bij de Friese Sluis beschadigd en moesten bij de Tollebekerbrug onvoorzien lagers en slechte ankers worden vervangen. De combinatie werd soms geconfronteerd met slechte weersomstandigheden en ook was er een probleem met Chroom-6 in verf die in het verleden is gebruikt. “Tegenslagen heb je altijd”, aldus Esser. “We hebben maar één keer de planning moeten aanpassen, dat was bijna 1,5 jaar geleden, waarbij de finale opleverdatum in 2023 in stand bleef. Die planning fungeert nog steeds. Het is heel belangrijk om de voorbereidingsfase goed op orde te hebben. Zo beheers je de risico’s. Als het gaat om bediening en besturing, audio en video hebben we vooraf separate en integrale fabriekstesten gedaan. Bij plaatsing op het object heb je dan in ieder geval geen integratieproblemen.”
Machineveiligheid
De eisen aan apparatuur vanuit machineveiligheid zijn ook een factor van onzekerheid, aldus Esser. “Bij de Arie de Witbrug bijvoorbeeld constateerden we dat de motor en rem er technisch gezien nog mee door konden, maar niet meer voldeden aan de laatste eisen van machineveiligheid. Tijdens de voorbereiding hebben we daarom geadviseerd om die motor en rem te vervangen. De nieuwe motor en rem hebben we in de ombouw meegenomen, zonder de opleverdatum aan te passen.”
Cybersecurity
Aan cybersecurity wordt veel aandacht besteed. Blankestijn: “Als provincie hebben we ons aangesloten bij de visie van Rijkswaterstaat bij bediening op afstand. Die lijn hebben we gevolgd. We zijn ervan overtuigd dat we wat dat betreft een heel veilig systeem hebben. We proberen ook mee te groeien met de ontwikkelingen.”
Monumentaal
De monumentale status van een aantal objecten brengt ook uitdagingen met zich mee. Blankestijn: “Bij de monumentale Urkersluis bleek gaandeweg dat er toch geen hout kan worden toegepast voor de remming- en geleidewerken. De aannemingscombinatie heeft in samenwerking met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed een stalen, monumentale oplossing laten ontwerpen met een uitstraling die recht doet aan de monumentale beeldkwaliteit.” Esser: “Bij de Urkersluis hebben we het monumentale, voormalige bediengebouw omgebouwd tot nieuwe technische ruimte. Het neerzetten van een container of huisje zou een verrommeling van het landschap zijn. Maar dat leverde wel weer een tegenvaller op omdat er asbest in de vloer bleek te zitten. Zo hebben we best wel wat uitdagingen gehad.”
Afsluitdijk
Esser: “We hebben als aannemingscombinatie eerder de renovatie van de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties van de schut- en spuisluizen in de Afsluitdijk gedaan. Daar hebben we een aantal lessen geleerd. Johan Blankestijn heeft deze lessen in het contract gezet. Een kennis- en risicosessie voordat je gaat ontwerpen. In overleg gaan met stakeholders, met de omgeving, met mensen van beheer.” Blankestijn: “Het resultaat wordt echt beter door alle beschikbare kennis op te halen, soms bij mensen die al 20 jaar met zo’n object werken. Een ontwerp moet ook niet alleen digitaal gaan, maar met een praatje worden gepresenteerd. Stakeholders kunnen dan hun feedback geven zonder dat ze het project heel goed kennen. Dat leidt soms tot bijzondere inzichten en aanpassingen. Je kunt beter van die stakeholder horen wat die ervan vindt als het ontwerp er ligt, dan als het klaar is.”
Sparren
Zo’n groot en complex project moet organisatorisch goed zijn geregeld, aldus de twee. “Het is belangrijk om een gespiegelde organisatie te hebben, anders krijg je problemen in de communicatie”, zegt Esser. “Het gaat dan om rollen als projectmanager, technisch manager, contractmanager, omgevingsmanager en onderhoudsmanager. Iedere rolhouder binnen de provincie heeft een sparringpartner binnen de organisatie van de opdrachtnemer en vice versa.” Goede informele contacten zijn daarnaast van groot belang. Esser: “Voor het begin van het project hebben we met beide teams gezamenlijk een dag per week op kantoor gewerkt. Je groeit dan samen als projectteam het project in. Als je elkaar kent, dan schakelt dat makkelijker.” Blankestijn: “We mogen als provincie heel vroeg meekijken en kunnen met elkaar sparren. We verrassen elkaar dus niet, ook niet als er tegenvallers zijn.”